Agama Brodata

Terrarium dla agam powinno być przestronne, naśladujące swym wystrojem biotop zamieszkiwany przez te zwierzęta - pustynie i semipustynie, porosłe krzakami i trawami pustkowia oraz obrzeża lasów. Najważniejsza jest powierzchnia dna, wysokość nie jest tak istotna. Mimo to terrarium powinno zawierać trzy poziomy wysokości - poziom gruntu (dno terrarium), poziom wyższy (np. kamienie, skałki) i poziom najwyższy utworzony przez korzenie czy konary .Jest to istotne ponieważ agamy brodate uwielbiają wspinać się na wyższe punkty obserwacyjne i stamtąd śledzić okolicę. Bez problemu potrafią korzystać z terrarium o wysokości nawet 100cm. Poza tym takie wielopoziomowe terrarium stwarza większą możliwość ruchu dla agamy.Terrarium może być szklane lub drewniano-szklane - z powodu niskiej wilgotności nie ma zbyt dużego ryzyka butwienia drewna.Jako ściółki do suchych terrariów używany jest najczęściej piasek i nie ma większych przeciwwskazań w przypadku agam by go stosować. Agamy nie mają takiej skłonności jak np. gekony lamparcie to zjadania ściółki. Agamy brodate nawet bardzo młode są utrzymywane na piasku przez wielu hodowców. Mimo tego zawsze może się zdarzyć, że jaszczurka będzie pożerać piasek. Dlatego też jako alternatywę polecić można:
· kostkę bukową (kostkę z drzew liściastych)
· kostkę kokosową (lecz nie włókno kokosowe, które nadaje się raczej do terrariów wilgotnych)
· korę (szczególnie warta polecenia jest kora firmy Zoomed, dość drobna, nie mająca ostrych drzazg i nie pyląca)
Wszystkie te podłoża można dostać w sklepie zoologicznym. Torf czy ziemia nie nadają się do suchego terrarium, ponieważ wyschnięte zaczynają pylić. Wiórki drewniane czy papier wyglądają mało estetycznie, jednak brązowy papier pakowy może być używany jako podłoże dla bardzo małych agamek, gdyż jest bezpieczny. Tylną ścianę warto czymś wyłożyć. Nie tylko wygląda to dekoracyjnie, ale i umożliwia agamom wspinaczkę. Szczególnie młode chętnie korzystają z takiej ściany. Najbardziej dekoracyjnie i naturalnie wygląda ściana wyłożona kamieniami, np. piaskowcem, jednak takie terrarium jest bardzo ciężkie. Można także użyć prasowanego bądź wykrawanego styropianu, zaprawy klejowej, kory drzewa korkowego itd.Jeśli do dekoracji używamy korzeni czy konarów z lasu, należy je przed włożeniem do terrarium odpowiednio przygotować. Należy usunąć próchno i zgniłą korę, wymoczyć korzeń w solance i następnie dokładnie wypłukać. Jeśli tego nie zrobimy, możemy spodziewać się wielu nieproszonych gości jak chociażby mrówki. Skałki i kamienie starczy porządnie wyszorować pod ciepłą wodą.Jeśli chcemy użyć do dekoracji roślin najlepiej jest wybrać sztuczne imitacje. Żywe rośliny są przez agamy traktowane jako przekąska, i jeśli jest to gatunek trujący lub został czymś wypryskany może poważnie im zaszkodzić.Jednym z najważniejszych zadań terrarium jest zapewnienie optymalnych parametrów środowiskowych zamieszkującym je zwierzętom. Do utrzymania wysokiej temperatury w terrarium u dziennych jaszczurek używa się lamp grzewczych - mogą być to zwykłe lustrzanki. Lampy takie można tanio nabyć w każdym sklepie oświetleniowym, hipermarketach itp. Bardziej specjalistyczny sprzęt, jak promienniki podczerwieni, znajdziemy w sklepach zoologicznych. Lampy te powinny palić się 12-14 godzin na dobę. W nocy jeśli istnieje konieczność dogrzania terrarium należy używać kabli lub mat grzewczych, ewentualnie czerwonych promienników. Najczęściej starcza temperatura pokojowa jednak zależy to ode tego na ile ciepłe mamy mieszkanie. Temperatura w terrarium powinna wynosić w dzień 25-35°C, przy czym powinny znaleźć się w terrarium punkty cieplejsze i chłodniejsze. Pod promiennikiem temperatura może dochodzić koło 40°C. Lampę grzewczą należy zabezpieczyć metalową siatką (bądź w inny sposób), tak by agama nie mogła się o nią poparzyć. Układamy tam wygodny płaski kamień czy korzeń tak by agamy mogły ułożyć się wygodnie podczas wygrzewania się. W nocy temperatura powinna wynosić około 20-22°C. Same lampy grzewcze nie oświetlają wystarczająco terrarium. Dlatego prócz nich należy zamontować świetlówkę. Należy zakupić specjalną świetlówkę dla gadów, która nie tylko oświetla terrarium ale i emituje niezbędne jaszczurkom promieniowanie UV. Świetlówki takie nabyć można w sklepach zoologicznych. Alternatywą ich posiadania jest codzienne krótkie naświetlanie gada lampą Ultravilux. Jednak i wtedy nie należy rezygnować z dodatkowego doświetlania terrarium.Dodatkowym wyposażeniem są dwie miseczki - jedna w której podajemy pokarm roślinny i larwy owadów, druga na czystą, świeżą wodę. Część agam pije wodę z miseczki, inne wolą spijać wodę po spryskiwaniu lub z pipetki. Przy podawaniu świeżego pokarmu roślinnego zapotrzebowanie na wodę u tego gatunku jest małe. Bardzo zachęcam do wstawienia basenu z wodą, na tyle dużego, by agama mogła się w nim swobodnie zanurzyć. Większość agam bardzo lubi się kąpać, szczególnie, jeśli zostanie nalana świeża woda. Można wtedy zaobserwować jak czyszczą skórę kończynami. Terrarium można spryskiwać raz dziennie, wieczorami lub rankiem. Część hodowców zaleca pozostawienie jednego rogu terrarium stale wilgotnego.Terrarium dla malucha a terrarium dla dorosłej agamyJak powinno wyglądać terrarium dla dorosłego gada lub 20-30cm podrostków zostało już właściwie wyjaśnione powyżej.Jednak w handlu pojawiają się maleńkie agamki, mające niespełna 10cm. Terrarium dla takiego malca musi być oczywiście przystosowane do jego rozmiarów. Zbiornik powinien być niewielki i ciepły, a wystrój minimalistyczny. Wpuszczając tak małego gada do dużego, pełnego korzeni, skał i konarów terrarium kompletnie stracilibyśmy nad nim kontrolę, przegapiając ewentualne złe samopoczucie. Koniecznie należy użyć nowej świetlówki UV. Jako wyposażenie starczy jeden korzeń czy skałka i jedna kryjówka. W odróżnieniu od tego, terrarium dla dorosłych gadów powinno być tak duże jak to tylko możliwe i zaopatrzone w dużo elementów wspinaczkowych a także grubą warstwę ściółki, w której agamy lubią kopać. Agamy brodate są drapieżnikami, preferującymi w diecie dodatek pokarmu roślinnego. Ich taktyka łowiecka polega na zajęciu stanowiska obserwacyjnego i wypatrywanie potencjalnej ofiary. Zauważywszy zdobycz bądź błyskawicznie rzucają się w jej kierunku bądź też podkradają się bliżej i dopiero będąc niedaleko szybko atakują. Niezależnie od tego agamy również wędrują, szukając czegoś do zjedzenia np. jakiś roślin. Polują na wszystko co są w stanie zabić i pożreć. W terrarium należy karmić je przede wszystkim owadami i drobnymi kręgowcami.Głównym pokarmem agam, tak jak i innych jaszczurek w terrarium są świerszcze. Prócz nich można podawać szarańczę, karaczany, niewielkie ilości zoophobasów i mączniaków. Wiosną, latem i wczesną jesienią można urozmaicić dietę gadów bezkręgowcami łąkowymi - pasikonikami zielonymi, konikami polnymi i innymi szarańczakami, ćmami, pająkami itp. Bardzo ważne jest by łapać owady na czystych, oddalonych od miast łąkach! Młodym prócz tego podajemy mysie noworodki (lub noworodki innych gryzoni) a dorosłym jaszczurkom myszy. Raz na jakiś czas można podać mięso lub podroby jak wątróbka czy serduszko, jednak powinno to zdarzać się rzadko. Pokarm roślinny powinien stanowić 10-30% diety i składać się z liści i warzyw.Od czasu do czasu agama może dostać słodki owoc.Rośliny przed podaniem myjemy, osuszamy i kroimy. Jeśli pokarm w terrarium ulegnie zeschnięciu nie ma przeciwwskazań by jaszczurka go zjadła. Mam też do wyboru wiele pokarmów gotowych, które mogą zasmakować agamie - chociażby bezkręgowce z puszki lub konserwy i granulat przeznaczone specjalnie dla brodaczy.
Prócz podanych wyżej pokarmów większość agam chętnie je 'chipsy'. Nie jest to nic innego jak ususzone na słońcu listki akacji a jeszcze lepiej wysokobiałkowej lucerny. 'Chipsy' można wysypać na ściółkę tak by jaszczurka je podskubywała, kiedy ma na to ochotę.Agamom nie należy podawać sałaty, kapusty, rabarbaru, szczawiu. W żadnym wypadku nie należy podawać białego sera lub innego nabiału. Gady nie wytwarzają enzymu umożliwiającego strawienie laktozy, zawartej w tych produktach. Również larwy much (białe robaki) nie są odpowiednim pokarmem dla jaszczurek! Jeśli zostaną połknięte w całości są w stanie poprzecinać przewód pokarmowy zwierzęcia swym aparatem gębowym.Im młodsza agamka tym częściej powinna otrzymywać pokarm. Całkiem maleńkie jaszczurki o długości około 10cm karmimy nawet dwa razy dziennie. Większym podajemy pokarm raz dziennie. Wyrośnięte osobniki powyżej 35cm można już karmić co 2-3 dni. U mnie wygląda to w ten sposób, że gdy Smok (44cm samiec) dostanie mysz przez kolejne trzy dni otrzymuje tylko drobne przekąski w postaci 'chipsów' lub jednego-dwóch niewielkich owadów. Podrostki (wszystkie około 30cm) otrzymują pokarm codziennie.Pokarm należy uzupełniać w witaminy i wapń, jednak przy prawidłowo urozmaiconej diecie i dostępie do promieniowania UV nie ma potrzeby robić tego częściej niż dwa razy w tygodniu dla witamin, i dwa razy - dla wapnia. Zwiększone dawki należy podawać bardzo młodym, szybko rosnącym jaszczurkom, gadom chorym na krzywicę lub MBD oraz samicom w ciąży. Jeśli chodzi o wapń bardzo dobrze jest przyswajane Calcium panthetonicum. Ja z powodzeniem używam sepi, która sprzedawana jest w sklepach zoologicznych z myślą o ptakach. Witaminy można nabyć w sklepach zoologicznych (i te, przeznaczone specjalnie dla gadów są najlepszym rozwiązaniem) lub w aptece (Vibovit). Przy dawkowaniu należy stosować się do instrukcji podanych na opakowaniu.W terrarium powinna znajdować się miseczka z czystą wodą do picia (i/lub basen). Jednak nie wszystkie agamy z niej korzystają (należy pamiętać, że zachęca do tego plusk wody). Można też poić gada z pipetki, nie należy jednak robić tego na siłę. Jeśli agama nie chce pić po prostu w danym momencie tego nie potrzebuje. ZakupNajczęściej agamki kupujemy w sklepach zoologicznych. Wybierając gada spośród innych osobników należy przestrzegać ogólnych zasad doboru zdrowego osobnika (więcej na ten temat w artykule - 'Jaszczurki w terrarium'). Jeśli kupujemy kilka agamek należy liczyć się z ryzykiem, iż gady pochodzą z jednego wylęgu - ma to znaczenie, jeśli planujemy w przyszłości je mnożyć. W takim wypadku lepiej nabyć zwierzęta z kilku źródeł i nie w tym samym wieku. Jeśli nie planujemy hodowli nie ma przeciwwskazań by nabyć rodzeństwo, pamiętając by przy długości około 30cm i wieku 5 miesięcy rozdzielić samce i samiczki.Przyszły właściciel może zastanawiać się, jakiej wielkości gada wybrać. Dla całkiem początkujących terrarystów nie polecałbym bardzo maleńkich około 10cm agamek. Co prawda wychowanie takiego malca sprawia dużo radości należy jednak pamiętać, że tej wielkości jaszczurki są bardziej wrażliwe i delikatne niż osobniki starsze. Z drugiej strony gad wychowany od małego w dobrych warunkach, odpowiednio żywiony będzie na pewno zdrowszy niż taki, który tułał się po giełdach i sklepach zoologicznych. Spośród mojej gromadki kilku agam najzdrowszy i najbardziej okazały jest osobnik, którego otrzymałam, gdy miał 9cm.Jeśli otrzymujemy gada przesyłką o odpowiedni transport martwi się wysyłający. Zwierzęta należy zamawiać tylko u zaufanych osób, bądź w godnym polecenia sklepie, gdyż wtedy nie mamy wpływu na wybór zwierzęcia. W innym wypadku należy zaopatrzyć się w odpowiedniej wielkości lniany woreczek z zaokrąglonymi rogami lub/i kartonik z otworami.Pierwsze dni w nowym domuPo przyniesieniu gada do domu należy skontrolować jego stan, szczególnie, jeśli transport był długi. Jeśli jaszczurka załatwiła się i ubrudziła odchodami można delikatnie obmyć ją ciepłą wodą. Jeśli transport miał miejsce podczas chłodów i gad jest zimny i apatyczny nie należy od razu umieszczać go pod lampą, lecz ogrzewać stopniowo - np. w pokoju a dopiero później włożyć do ciepłego terrarium - w przeciwnym wypadku grozi zwierzęciu szok termiczny.Pierwsze dni w nowym otoczeniu są zawsze najbardziej stresujące dla zwierzęcia. Na szczęście większość agam to gady mało podatne na stresy, szybko aklimatyzujące się. Zdarzają się jednak też osobniki bardziej lękliwe, które przez pewien czas mogą słabo jeść i wciąż siedzieć schowane w kryjówce. Spośród pięciu agam, które miałam w domu tylko jedna dość ciężko przeszła aklimatyzację - prawie miesiąc jadła bardzo słabo - raz na dwa trzy dni przy wielkości 18cm, do tego wciąż siedziała w ukryciu. Pozostałe od początku biegały po terrarium, polowały. Mimo wszystko podczas pierwszych dni należy starać się jak najmniej niepokoić zwierzę by miało czas przywyknąć do nowej sytuacji. Im bardziej lękliwa agamka tym więcej spokoju należy jej zapewnić, powstrzymując się od ciągłego zaglądania do terrarium lub, co gorsza wyciągania zwierzęcia. Po jakimś czasie, gdy agama zaaklimatyzuje się można będzie nawiązać z nią 'bliższy kontakt'.Oswajanie
przesympatyczny charaker i umiejętność rozbawiania opiekuna - żadna jaszczurka nie może się równać pod tym względem z agamą brodatą
Agamki są bardzo ufne i szybko nawiązują kontakt z opiekunem. Najczęściej można wziąć agamę na ręce a ona nie wyrywa się i nie próbuje uciec.( Naukowcy donoszą, że jeśli spokojnie podejdzie się do dzikiej agamy można po prostu podnieść ją i wziąć na ręce!) Jeśli jest inaczej należy rozpocząć proces oswajania od przyzwyczajenia zwierzęcia do swej obecności przy terrarium i prób karmienia z ręki.Jednak wyciąganie z terrarium najlepiej zacząć, gdy agamka jest już spora, 25cm lub większa, do tego czasu zadowalając się obserwacją pupila czy karmieniem go z ręki. Duża, oswojona agama nie waha się biegać po opiekunie, zaglądając w każdy zakamarek lub spokojnie usypiając na kolanach czy w fałdach swetra.Spacery poza terrarium
większość agam brodatych bardzo lubi spacery po pokoju
Na swobodne spacerowanie poza terrarium można pozwalać agamie dość dużej, takiej, która osiągnęła 35cm długości. Mniejsza zbyt łatwo mogłaby się gdzieś 'zawieruszyć' i szybko wychłodzić. Jednak nawet w przypadku sporego gada niezbędna jest kontrola właściciela. Agamy mają tendencję do brania do pyska wszystkiego, co wyda się im jadalne. U przypadku moich bywał to przykładowo... guzik. Oczywiście zjedzenie tego typu przedmiotu może się źle skończyć. Do tego dochodzą zagrożenia ześlizgnięcia się mebli czy upadku wraz z jakimś przedmiotem (np. bibelotami). Właściciel powinien, więc obejrzeć pokój pod kątem bezpieczeństwa zwierzęcia. Osobne zagrożenie dla gada stanowią sami domownicy, którzy mogą jaszczurkę nadepnąć czy przygnieść drzwiami. Z tego też powodu gad, nawet wyrośnięty 50-centymetrowy, nie powinien spacerować luzem po całym mieszkaniu.Agamy zwykle lubią pobyt poza terrarium. Mój samiec ma terrarium wykonane w sposób, który umożliwia mu samodzielne wychodzenie i wracanie do zbiornika (wyjmowana wentylacja). Gdy wyjście jest zamknięte potrafi urządzać dzikie awantury z drapaniem w szybę, kopaniem dziur itp. chcąc wyjść ze zbiornika. Jeśli to nie skutkuje ciemnieje i siedzi 'obrażony' na korzeniu. Wyjęty z terrarium natychmiast jaśnieje. Jego ulubionym miejscem jest parapet, szczególnie w słoneczne dni.Pobyt na dworze
w letnie dni jaszczurkom dobrze robi pobyt na świeżym powietrzu
Pobyt na dworze w letnie, ciepłe dni służy wszystkim dziennym jaszczurkom ze względu na korzystne promieniowanie słoneczne. Dostęp do tego promieniowania można zapewnić na dwa sposoby - umieszczając jaszczurkę w siatkowanej wolierze lub zabierając ja na dwór.Pierwszy sposób jest zdecydowanie najlepszy, jeśli posiadamy przydomowy ogród. Można wtedy zbudować dużą wolierę, w której jaszczurki mogą przebywać całe dnie. Wolierę najłatwiej wykonać rozpinając siatkę na drewnianym bądź metalowym szkielecie. Góra również musi być pokryta siatką gdyż agamy wspinają się. Trzeba pamiętać o zabezpieczeniu woliery przed drapieżnikami takimi jak koty. Dobrze jest też na wszelki wypadek wkopać siatkę na jakieś pół metra w ziemię. W wolierze powinny być zarówno miejsca zacienione jak i nasłonecznione. Nie może zabraknąć basenu z wodą.Jeśli zabieramy jaszczurkę na spacer należy wybrać ku temu najodpowiedniejsze miejsce - czyste i ciche, oddalone od miasta. Może to być las, łąka, ogródek działkowy. Gad powinien być duży, minimum 35cm. Ponieważ agamy są spokojne i nie wspinają się na drzewa nie są potrzebne żadne szelki ani smycz. Nie oznacza to jednak, że jaszczurki te nie potrafią szybko biegać. Właściciel ani na chwile nie powinien spuszczać z oka swojego podopiecznego. Zdarza się, że agamy podczas pobytu na zewnątrz nie tylko podskubują zieleninę, ale również polują na owady. Dobrze jest kontrolować, co jedzą, i zamiast jakieś budzącej wątpliwości rośliny posunąć im przykładowo mlecz.Jeśli agama w czasie pobytu na dworze jest ciemna, podenerwowana lub wyraźnie przestraszona należy oszczędzić jej stresu i pozostawić w domu.Zabierając gada na zewnątrz należy pamiętać o zakresach temperatur, w których dobrze czuje się ten gatunek. Prócz temperatury ważne są też inne czynniki pogodowe. Najlepiej wybierać dni słoneczne i bezwietrzne.Przy omawianiu pobytu jaszczurki poza domem warto poruszyć jeszcze jeden wątek. Ostatnio, w miarę jak gady stają się popularniejsze widuje się ludzi, najczęściej młodych chodzących ze swymi zwierzętami po mieście, pojawiających się w miejscach gwarnych, publicznych jak np. miejskie deptaki, skwerki. Osoby te czerpią przyjemność ze wzbudzanej sensacji i zainteresowania. Postępowanie takie niegodne jest prawdziwego miłośnika zwierząt. Gad w takiej sytuacji przeżywa silny stres, nie rozumiejąc, co dzieje się wokół niego. Wybierając miejsca ciche i spokojne sprawimy, że spacer będzie przyjemnością nie tylko właściciela, ale i zwierzęcia.Zabiegi pielęgnacyjneZabiegi pielęgnacyjne przy agamach prócz podawania pokarmu oraz usuwania wszelkich odpadków z terrarium, powinny również obejmować codzienną kontrolę samopoczucia i zdrowia zwierząt. Uważny właściciel obserwując zwierzęta błyskawicznie dostrzeże niepokojące zmiany w zachowaniu i wypadku własnej bezsilności poszuka pomocy bądź u doświadczonego hodowcy bądź u lekarza weterynarii.Kąpiele w przypadku tego gatunku nie są wskazane. Co najwyżej można zastosować kąpiel w ciepłej wodzie, gdy jaszczurka się mocno zabrudzi bądź cierpi na wzdęcie połączone z niemożnością wypróżnienia się. W przeciwnym wypadku agama będzie zapewne kąpać się sama, w basenie w terrarium.Również nie ma potrzeby przycinania pazurków, gdyż agamy nie drapią tak mocno jak np. legwany zielone, a obcięte pazurki mogłyby utrudnić im wspinaczkę. Warto natomiast poustawiać w terrarium bloki skalne i chropowate konary, które będą pomagały ścierać pazury.
Czynnikami mającymi czołowe znaczenie w profilaktyce chorób jest odpowiednia dieta i warunki życia jaszczurki oraz higiena w terrarium.Przyczyną choroby najczęściej jest, świadome bądź nie, zaniedbanie właściciela. Jednym z częstszych problemów są choroby wywołane złą gospodarką wapnem w organizmie, czego przyczyną jest nieprawidłowa,monotonna, uboga w wapń dieta i brak promieniowania UV, prowadzące do MBD. Innymi przypadłościami, które dotykają agamy są luźny kał, wzdęcie i niemożność wypróżnienia, martwica łap bądź ogona, oparzenia lub inne urazy.Zauważyłam, że rozwolnienie może pojawić się gdy agama zje zbyt wiele świeżego pokarmu roślinnego. Dlatego też nie powinno podawać się go codziennie, a porcje nie powinny być zbyt duże. Pokarm dobrze jest osuszyć przed podaniem. Mimo, że wiele agam może jeść dowolne ilości pokarmu roślinnego bez negatywnych konsekwencji, suszone rośliny są bardzo dobrym wyborem.Przy wzdęciu i niemożności wypróżnienia częstokroć pomagają ciepłe kąpiele połączone z delikatnym masażem brzucha. By unikać takiej sytuacji nie należy podawać dużych ilości larw takich jak mączniak czy zoophobas. Jeśli pomimo kąpieli zwierzę nie jest w stanie się wypróżnić, może być konieczna pomoc doświadczonego hodowcy bądź lekarza weterynarii.Martwica dotyka najczęściej ogona zwierzęcia ( popularne "schnięcie ogona" )ale zdarza się również martwica palców i łap. Efektem jest samoistne odpadnięcie martwej części. Czasem jednak zdarza się, że martwica posuwa się dalej i trzeba zgłosić się po pomoc do lecznicy weterynaryjnej. By nie dopuścić do rozwoju martwicy należy odkażać wszelkie, nawet drobne ranki na ciele zwierzęcia - szczególnie dotyczy to łap i trzymać gada w odpowiednich warunkach. Ma to znaczenie gdyż martwica często bywa efektem urazu - np. w przypadków legwanów bywa wynikiem zaciekłego bicia ogonem o przedmioty przez zwierzę.Drobne skaleczenia czy oparzenia goją się same. Ranki można przemyć rywanolem bądź innym delikatnym środkiem dezynfekującym. Jodyna nie nadaje się do tego celu gdyż w bezpośrednim kontakcie z rankom powoduje silne pieczenie. W przypadku dużych ran czy rozległych poparzeń należy poszukać pomocy u weterynarza. To samo dotyczy wszelkich przypadłości z którymi właściciel nie jest w stanie poradzić sobie samodzielnie. Wybierając lekarza dla naszej jaszczurki należy zwrócić uwagę by była to osoba mająca doświadczenie w leczeniu gadów.
Zachowanie wobec człowiekaAgamy brodate są jaszczurkami ufnymi wobec człowieka, chętnie akceptującymi kontakt z nim. Dotyczy to w szczególności starszych osobników. Nie słyszałam jeszcze o przypadku agresji agamy brodatej wobec opiekuna, chyba, że przypadek dotyczył skrajnie wystraszonego malca. Mój samiec ugryzł mnie tylko raz, gdy atakował terrarium ze straszykami a ja włożyłam dłoń między jego pysk a szybę by nie rozbił sobie nosa. Agamy najczęściej bez oporu godzą się na dotyk opiekuna - branie na ręce, głaskanie i tym podobne zabiegi. Ciężko jednak określić czy takie zachowanie człowieka sprawia im jakąkolwiek przyjemność czy też jest im obojętne. Niekiedy zdarza się, że podczas głaskania agamy kilkakrotnie otwierają pysk i wysuwają język, co jest uznawane przez niektórych terrarystów za wyraz przyjemności u jaszczurek.Jeśli natomiast agama cofa się unikając dłoni, oznacza to, że nie ma ochoty być dotykana. Oswojone osobniki z dziecięcą wręcz ufnością zasypiają na kolanach opiekuna, dając się przenieść do terrarium nawet się nie budząc.Zdarzają się jednak osobniki bardziej niezależne, które wzięte na ręce starają się wyrwać. U mnie taki charakter ma jedna z czterech agam.Zachowanie wobec innych agam - zachowania społeczneKomunikacja pomiędzy osobnikami
samica prezentująca postawę agresywną wobec samca
Jeśli hodujemy w jednym terrarium kilka agam brodatych możemy zauważyć ciekawe interakcje zachodzące pomiędzy osobnikami. Agamy komunikują się pomiędzy sobą kiwaniem łbami czy widowiskowymi "przysiadami" na przednich łapach. Jedną z najciekawszych form komunikacji jest zataczanie szerokich kół w powietrzu jedną z przednich łap przez zwierzę. W języku angielskim zachowanie to nosi nazwę: "waving". Najczęściej jaszczurki reagują w jeden z wyżej opisanych sposobów, gdy w zasięgu ich wzroku pojawi się bądź obca agama bądź też taka, której dawno nie widziały. Nawet przebywając w niewielkim terrarium wciąż razem agamy będą przejawiały te zachowania, jednak ulegną one znacznemu nasileniu, gdy przykładowo ujrzą inną agamę w terrarium naprzeciwko, bądź też, gdy do ich terrarium zostanie wpuszczony obcy, dawno nie widziany osobnik.Zachowania agresywne
agama prezentuje rozłożoną brodę
Dotyczą przede wszystkim samców. Gdy na terytorium dominującego samca "wtargnie" inny osobnik tej samej płci reaguje on kiwaniem łbem i przysiadami na przednich łapach. Broda ciemnieje, może stać się całkiem czarna. Gdy sama manifestacja nie wystarcza dominant rzuca się w stronę intruza i może go pokąsać, jeśli ten nie zdąży ratować się ucieczką. Autorzy "Bearded Dragons and Frilled Lizards" A.Hauschild i H.Bosch donoszą o ciekawym przypadku celowego skonfrontowania dwóch samców P.vitticeps na podłodze dużego pokoju. Oba samce zaczęły wykonywać okrążenia łapkami i kiwać łbami, po czym jeden z osobników zaczął uciekać poruszając się wyłącznie na tylnych koniczynach. Takie zachowanie charakterystyczne jest dla bazyliszków czy agamy kołnierzastej, ale jak widać również dla agam brodatych nie jest to nieosiągalne. Także samice mogą ze sobą walczyć, konflikty bedą dotyczyć również osobników przeciwnej płci, w tym wypadku bardzo często samica atakuje samca, szczególnie, jeśli nie ma ochoty na kopulację do której dąży samiec. Najszczęście jednak konflikty wewnątrz grupy zamieszkującej jedno terrarium rzadko kończą się urazami.Życie w grupie
Stadko agam, żyje najczęściej zgodnie. Zwierzęta jednocześnie polują, razem wygrzewają się pod promiennikiem. Często kładą się jeden na drugim, lub blisko siebie. Jednak sytuacja w grupie młodych może wyglądać zgoła inaczej - więcej na ten temat w dziale rozmnażanie.Jednak właściciel często powinien kontrolować sytuacje w grupie by upewnić się, że nie wystąpił któryś z poniższych problemów:
· Niedożywienie jednego osobnika - jeśli jeden z osobników jest mniejszy i słabszy niż pozostałe może mieć trudności ze zdobyciem pokarmu. Najczęściej pozostałe osobniki wyłapują pokarm przed nim, a nawet, jeśli da radę coś złapać, pozostałe wyrywają mu to z pyska. Przeoczenie tego typu sytuacji może źle się skończyć dla danej jaszczurki. Jeśli posiadamy w stadku takiego "słabeusza" należy podawać mu pokarm osobno, upewniając się, że zjadł. Nie trzeba przy tym wyjmować go z terrarium. Starczy zainteresować stado jakimś pokarmem w dalszej części zbiornika a mniejszej agamie podetknąć pokarm pod nos.
· Agresja w grupie
· Próby krycia u zbyt młodych lub spokrewnionych agam. Pierwsze próby krycia możemy obserwować już przy 30cm długości(około pół roku). Należy pamiętać, że ciąża u tak młodej samicy może skończyć się znacznym osłabieniem, dlatego takim sytuacjom należy przeciwdziałać.
Zachowanie w terrariumDoba agamy powinna składać się z 14 godzin oświetlenia i 10 godzin ciemności. Rano po wyjściu z kryjówki agamy są ospałe, mało ruchliwe. Najczęściej po obudzeniu siedzą jeszcze przez jakiś czas nieruchomo a następnie udają się pod promiennik. Jak większość gadów dużą część dnia spędzają w bezruchu, wygrzewając się i obserwując okolicę. Mimo tego są to ruchliwe jaszczurki, lubiące biegać i skakać. Z moich obserwacji wynika, że najbardziej ożywiają się rano, po wygrzaniu a także pod wieczór. Biegają wtedy po terrarium, często usiłując wydostać się ze zbiornika (szczególnie dotyczy to osobników przyzwyczajonych do przebywania poza terrarium). Szczególnie ożywione stają się w porze karmienia. Moje agamy skaczą w górę na sam widok pudełka ze świerszczami. Nieraz też obserwowałam jak jedna z agam kopała dołek a druga ganiała wypryskujące fragmenty ściółki. Tego typu zachowania sprawiają, że często trudno oderwać się od terrarium z agamami. Przed nocą zaczynają poszukiwać kryjówki. Widać to szczególnie, jeśli gasimy światła w terrarium lampa po lampie imitując naturalne "ściemnianie się". Noc spędzają najczęściej pod jakimś korzeniem lub konarem w dziurze wygrzebanej w ściółce. Zdarza się jednak, że śpią na korzeniu czy nawet wisząc na ścianie terrarium - oczywiście, jeśli jest ona czymś wyłożona. Jeśli wszystkie światła w terrarium gasną jednocześnie a w pokoju jest ciemno agamy zasypiają w tym miejscu, w którym znajdowały się w momencie zgaśnięcia lamp. Dlatego też, jeśli mamy wyłącznik czasowy gaszący wszystkie lampy dobrze jest zostawić światło w pokoju, tak by gady mogły poszukać sobie kryjówek na noc.Zachowanie poza terrariumWypuszczone z terrarium agamy są najczęściej bardzo ruchliwe, biegają i skaczą. Jest to okazja, szczególnie dla zwierząt mających zbyt ciasne terraria, do zaspokojenia potrzeby ruchu. Jednak równie często znajdują sobie jakieś ulubione miejsce, w którym potrafią spędzać całe godziny- w przypadku mojego samca jest to parapet okna, na którym, szczególnie w słoneczne dni, wygrzewa się i z zainteresowaniem obserwując świat za oknem. Ciekawość i instynkt łowiecki tych zwierząt sprawiają, że można je skłonić do ganiania drobnych "uciekających" przedmiotów niemalże jak kota. Przy tego typu zabawach należy jednak bardzo uważać by agama nie chwyciła i nie połknęła czegoś, co mogłoby jej zaszkodzić. Zasady postępowania przy wypuszczaniu z terrarium zostały opisane w rozdziale Opieka.
Rozpoznawanie płci
dorosłe samce mają duże głowy i masywne ciała
Rozpoznanie płci u P. vitticeps możliwe jest przy długości 30cm często nawet nieco wcześniej (hodowcy często podejmują się sexowania świeżo-wyklutych agam). Aby określić płeć zwierzaka bierzemy go w jedną dłoń, ogonem w swoją stronę. Drugą ręką zadzieramy ogon agamy do góry tak by uwidocznić jego nasadę. Należy robić to delikatnie i z wyczuciem, gdyż zbyt mocne podniesienie ogona może skończyć się urazem!. Następnie należy przyjrzeć się nasadzie ogona tuż za kloaką. Jeśli mamy do czynienia z samcem uwidocznią się dwie wypukłości, z obu stron nasady ogona świadczące o obecności podwójnego narządu kopulacyjnego samców - hemipenisa. Jeśli agamka to samiczka ogon będzie bądź płaski bądź zobaczymy jedno wzniesie pośrodku nasady ogona. Najlepiej robić to nad tapczanem by zwierzę niezadowolone z naszych zabiegów nie wyrwało się i nie spadło na podłogę.Rozmnażanie na wolnościPo odbycie godów, na początku października, samice składają 12-22 jaja, które zagrzebują w wykopanym przez siebie tunelu. Zagrożeniem dla jaj są przykładowo warany, których nie powstrzymują nawet długie korytarze. Jeśli jaja przetrwają młode wykluwają się po 89-96 dniach przy temperaturze około 26 stopni. Ich całkowita długość wynosi wtedy 9cm. Do długości 20cm dorastają w niespełna trzy miesiące.Rozmnażanie w niewoli
Agamy brodate dobrze rozmnażają się w niewoli. Restrykcyjne przepisy australijskie dotyczące wywozu zwierząt sprawiają, że kupowane przez nas w sklepach zoologicznych młode agamki pochodzą z hodowli a nie odłowu. Ma to wiele zalet - agamy brodate nie są gatunkiem zagrożonym wymarciem, nie obejmuje ich konwencja CITES. Zwierzęta z hodowli są zdrowsze, nie tak zestresowane jak te pochodzące z natury, życie w terrarium jest dla nich czymś naturalnym, gdyż innego nie znają. Ryzyko występowania endopasożytów jest dużo mniejsze niż u zwierząt pochodzących z natury. Przykładowo w porównaniu z pochodzącą głównie z odłowu agamą czerwonogłową (Agama agama) P. vitticeps aklimatyzuje się w terrarium bardzo dobrze.Jeśli chcemy te jaszczurki rozmnożyć można zastosować sezonowanie - choć najczęściej nie jest to niezbędne. Nie oznacza to, że agamy mają zapaść w sen zimowy. Po prostu przez okres 6-12 tygodni obniżamy nieco temperaturę w terrarium, zmniejszamy czas oświetlenia z 14 do 10 godzin a także słabiej karmimy jaszczurki. Po tym czasie wracamy do normalnej temperatury i czasu oświetlenia, zaczynamy też obficie karmić. Powinno zachęcić to gady do odbycia godów. Samiec podczas aktu kopulacji chwyta samicę za kark, powodując u niej niewielkie ranki. Można odkazić je rywanolem, lecz i bez tego powinny bez problemów się zagoić. W jednym złożeniu może być ponad 20 jaj. Samice młode składają mniej jaj niż starsze.
jajka P. vitticeps w inkubatorze
Po znalezieniu jaj dobrze jest oznaczyć czymś ich wierzch (np. miękkim ołówkiem)- pomoże to uniknąć obracania jaj podczas ich przekładania do inkubatora. Zmiana pozycji jaja mogłaby, bowiem spowodować śmierć zarodka. Temperaturę inkubacji hodowcy podają w granicach 28-31°C. Ważne jest by ustalić jakąś wartość temperatury np.29 stopni i starać się ją utrzymać na tym poziomie przez cały okres inkubacji. Najlepszym substratem do inkubacji, zwiększającym procent wyklucia jest vermiculit, ale niektórzy hodowcy stosują inną ściółkę np. piasek. Młode agamki legną się po około dwóch miesiącach, pokarm zaczynają pobierać od 2-4 dnia. Można odchowywać je w grupie, ale warto odseparować wyraźnie mniejsze i słabsze osobniki, by uniknąć spowolnienia ich rozwoju przez silniejsze rodzeństwo. Jeśli młode nie zostaną sprzedane należy odseparować samczyki od samiczek, gdy tylko można będzie rozpoznać ich płeć. Pozwoli to uniknąć chowu wsobnego.Należy pamiętać, że, mimo iż agamy osiągają dojrzałość płciową dość wcześnie - w wieku około 6 miesięcy przy długości 33-35cm, nie należy dopuścić do pokrycia tak młodej samicy. Stwarza to zbyt wiele zagrożeń dla jej zdrowia. Do hodowli najlepiej przeznaczać osobniki wyrośnięte (40cm i więcej) zdrowe, dobrze odżywione. W okresie ciąży samica ma większe zapotrzebowania na wapń. Należy również podawać jej możliwie urozmaicony pokarm, unikając jednak przekarmiania.Stado młodych
młode, półtora miesięczne, dobrze odżywione osobniki - takim agamkom z czystym sumieniem można szukać nowych domów
Na koniec dość istotna ostanimi czasy kwestia. Wiele osób decyduje się na chowanie parki lub haremu agam licząc na rozmnożenie ich. I rzeczywiście najczęściej się to udaje. Osoby te bądź liczą na zysk bądź pragną odchować młode dla własnego doświadczenia. Rozmnożenie zwierząt, szczególnie pierwszy raz, jest zawsze powodem do dumy. Jednak muszę tutaj podać parę faktów, które być może ostudzą entuzjazm szczególnie amatorów zyskownej hodowli, choć nie tylko:
· agamy brodate są popularne i mnożną się łatwo co powoduje, że rysnek jest nasycony. Nie można oczekiwać, że nabywcy rzuca się na nasze agamki jak na świeże bułeczki.
· samica agamy brodatej znosi od kilkunastu do kilkudziesięciu jaj za jednym razem a w sezonie może je złożyć nawet trzy razy.

· młode należy odchować około miesiąca - wtedy można je sprzedać z czystym sumieniem. Sprzedaż świeżo wyklutych młodych jest złym pomysłem, ponieważ zwierzęta te są bardzo delikatne i łatwo mogą paść u nabywców, a chyba nie o to chodzi.
· młode są bardzo żarłoczne, a wykarmienie ich dobrej jakości pokarmem jak młode świerszcze i karaczany, przy braku własnej hodowli karmowej, jest kosztowne.
· młode są wobec siebie agresywne i ranią się, obgryzajac sobie ogonki a nawet łapki (!) - zjawisko to nasila się gdy dostają mniej pokarmu i gdy żyją w zagęszczeniu. Okaleczone zwierzęta trudno sprzedać. Aby zniwelować ranienie się do minimum młode agamy należy karmić "do oporu" i zapewnić im sporo przestrzeni; najlepiej podzielić je na mniejsze grupy.
· osobie prywatnej może być ciężko znaleść w dogodnym terminie nabywców,a przez ten czas ponosi cały czas koszty utrzymania młodych - prąd, pokarm, witaminy i wapń, zurzycie (koniecznej) świetlówki UV itp.
· wygórowana podaż młodych przy braku odpowiedniego popytu prowadzi do tego,iż wiele osób skarmia młode mączniakami, sprzedaje je kilka dni po wykluciu i bardzo obniża cenę, co zachęca nabywców do nieprzemyślanych zakupów. Są to bardzo niekorzystne dla gatunku i jego miłośników zjawiska.
Wszystko to powoduje, że dobrze zastanowić się czy nie lepszym wyborem będzie jedna agamka bądź grupa tej samej płci.